Heb je er wel eens bij stilgestaan dat het ‘centrum’ van elke Nederlandse stad bestaat uit winkelstraten? Is dat ondertussen een achterhaald concept?
Yay, mini geschiedenis les! Economie was de aanjager van stadsontwikkeling in Nederland. Nieuwe steden werden gesitueerd op locaties die aantrekkelijk waren voor handel. De steden ontwikkelden zich vaak rond een centrale plek, een oude kern van een vroegere nederzetting met onder andere een marktplaats. Deze steden ontstonden vanaf de 11e eeuw.
Tot aan de zero’s, zo’n 800 jaar lang, bleef dit een uitstekend idee. Waar werk en eten is, daar wonen de mensen. Logisch verhaal. Maar toen kwam het internet.
Lege winkelstraten
Het is al een aantal jaren een populaire krantenkop. Maar een zorg voor de gemeente; de verloedering als gevolg van leegstand heeft negatieve impact op het stadsgezicht. Het is een doorn in het oog voor de consument, een ongezellige winkelstraat nodigt niet uit tot een middagje funshoppen. Daar hebben vervolgens de resterende winkeliers weer last van, die met het sneeuwbaleffect mee ten onder gaan.
Heeft het internet dan officieel een einde gemaakt aan ‘handel’ als centrum van de stad?
Ik kan hier enorm over uitweiden, een lijstje presenteren van de pro’s en con’s van fysieke winkels, maar nee, we gaan nu wat anders doen. Ik ben dol op dromen, dus stel nou dat het antwoord ja is. Hoe zou het nieuwe stadscentrum er dan uit kunnen zien? Laat ons geïnspireerd raken door de volgende verhalen:
Het boek van wonderlijke nieuwe dingen
Michael Faber heeft deze fascinerende roman geschreven over een nieuwe planeet waar een nederzetting wordt gebouwd voor de mensheid, omdat onze aarde het niet meer gaat redden. Op deze planeet wonen al Oasiërs, hun dorp is een interessante inspiratiebron. Ze hebben hun woningen om een vruchtbaar stuk land heen gebouwd.
Dat stuk land wordt gebruikt om samen op te tuinieren, daar halen ze hun voedsel vandaan. Eigenlijk een klassiek model van een dorp: toen de mensheid de landbouw heeft uitgevonden deden ze hetzelfde. Het dorps/stadscentrum als lokale voedselvoorziening. Een moestuin op het Spui, kassen in de Kalverstraat, een voedselbos op de Meent. Kan je het je voorstellen?
Kijk ook deze TED-talk, Ron Finley, de guerilla gardener!
Youtopia
Toekomst-droombeelden van Nederlanders worden via tekeningen vastgelegd op Youtopia. Er zijn tientallen tekeningen te bewonderen met fantastische ideeën. Raad eens wat iedereen graag ziet? Groen, rust, saamhorigheid, hergebruik, kleinschalig, buitenleven, lokaal voedsel, vrijheid, ambachtelijk, geen marktwerking en historische gebouwen.
Nou… moderne architectuur, H&M, Albert Heijn, asfalt en auto’s, kantoorpanden: move over! We hebben geen zin meer om rond te rennen en te consumeren in drukke steden. Maak plaats voor de werkplaats van de timmerman, bomen, biologische landbouw, het buurthuis, de leen-o-theek en fiets- en wandelpaden. We breken de stad in stukjes, grootschaligheid is passé.
De onzichtbare steden
In dit charmante boekje van Italo Calvino beschrijft Marco Polo onzichtbare droomsteden aan de keizer. Sommige van deze verhalen kunnen als stempels op iedere stad worden geplakt. Neem bijvoorbeeld de stad Trude: ‘Je kunt het vliegtuig nemen wanneer je maar wilt, maar je zult in een ander Trude aankomen, in alles gelijk, de wereld is overdekt met één enkel Trude dat niet begint en niet ophoudt, alleen de naam op het vliegveld verandert.’ Oftewel de duffe kopieermodus van (interieur)architectuur en winkelketens in elke wereldstad.
Rij 3 uur of vlieg 7 uur: je loopt nog tegen steeds de Zara en een hipstercafé aan.
De beschrijving van Maurilia is ook interessant: ‘Hij moet erkennen dat als je de grootsheid en de welvaart van het tot wereldstad uitgegroeide Maurilia vergelijkt met de oude provinciestad Maurilia, er een zekere gratie verloren is gegaan, waarvan je echter nu pas kunt genieten nu je haar op oude kaarten zien, terwijl eerst, toen Maurilia nog echt een provinciestad was, er werkelijk niets gracieus aan te zien was, en vandaag de dag nog veel minder, als Maurilia helemaal niet veranderd was; maar hij moet ook erkennen dat hoe dan ook de wereldstad één aantrekkelijke eigenschap meer heeft, namelijk dat je via wat zij geworden is, met heimwee kunt terugdenken aan wat zij was.’ Vroeger was niet alles beter, maar nu is het ook niks. Hm.
Missen we de lokale authenticiteit? Er zijn tijden geweest dat regio’s (en steden) een specialisatie hadden: textiel, haven, kaas, boomkwekerij, noem maar op. Tegenwoordig is alles zó allesomvattend en hetzelfde. Wellicht kunnen we de oorspronkelijke identiteit van de steden weer een beetje omhoog hengelen en deze weer zichtbaar herstellen? Lokale ondernemers met lokale ambachten weer de ruimte geven? Misschien is een stedentripje naar Gorinchem of Heerhugowaard dan ook weer de moeite waard.
The Donut Economy
Kate Raworth heeft grofweg 10 jaar geleden een nieuw economisch model gepresenteerd; ‘The Donut Economy’. We zijn het er wereldwijd over eens, ons huidige systeem met oneindige economische groei is een illusie. Het is een suïcidale missie, we zijn namelijk vergeten rekening te houden met de aarde. Kate stelt voor te leven binnen een bepaalde bandbreedte: er zijn voorzieningen nodig om de mens gezond en gelukkig te houden, maar we hebben een plafond, bepaald door Moeder Natuur.
Dit is ogenschijnlijk alleen interessant voor de politiek, maar laten we met deze kennis kijken naar een stad. Veel steden van nu zijn gebouwd zonder deze bandbreedte: the sky is the limit, letterlijk! Als we een stad zouden bouwen op basis van de bandbreedte, dan zou alleen het essentiële overblijven. Stel dat we zelfs een letterlijk kader in acht nemen, dan wordt de stad ook niet onmenselijk groot. De winkelstraat zou volgens deze filosofie grotendeels worden vervangen door voorzieningen die de maatschappij ondersteunen om binnen de bandbreedte te blijven, denk aan zorgvoorzieningen, educatie, werkplaatsen en (sociale) woningen.
Zoals Italo Calvino mooi verwoordt: ‘Er zijn twee soorten steden; steden die door de jaren en de veranderde tijden heen nog steeds vorm blijven geven aan de verlangens, en steden waarin de verlangens erin slagen de stad weg te vagen of er zelf door weggevaagd worden.’
Een beetje dagdromen... leuk toch? Ik geloof dat het interessant materiaal is om mee aan de slag te gaan. Verlangens en fantasieën gaan duidelijk richting een rustigere basisvorm van bestaan. Welk stadsbestuur durft het aan?
Bekijk ook deze onmisbare video over dit topic:
Boekentips van LOUISE V:
Het boek van wonderlijke nieuwe dingen - Michel Faber
Michael Faber heeft deze fascinerende roman geschreven over een nieuwe planeet waar een nederzetting wordt gebouwd voor de mensheid, omdat onze aarde het niet meer gaat redden. De hoofdpersoon raakt vervreemdt van het wereldse bestaan. Klinkt als SF, maar verwacht vooral een psychologisch klein drama.
Onzichtbare steden - Italo Calvino
In dit charmante boekje van Italo Calvino beschrijft Marco Polo onzichtbare (droom)steden aan de keizer. Ik raad dit boekje aan iedere stadsbouwer, (sociaal) ontwerper en architect aan. Een en dezelfde stad kan op zoveel manieren worden beleefd.
The donut economy - Kate Raworth
Kate Raworth heeft grofweg 10 jaar geleden een nieuw economisch model gepresenteerd; ‘The Donut Economy’. Interessant materiaal om je in je vrije tijd in te verdiepen. Al geeft het ook veel inspiratie voor nieuwe manieren van bijvoorbeeld ondernemen. Vooral biedt het hoop voor de toekomst. Niet te vergeten, deze kennis doet het leuk op een borrel ;)
Bronnen:
Comentários